Πολλοί είναι οι επισκέπτες κάθε χρόνο στο Πανηγύρι του Κάστρoυ στο Διδυμότειχου, αυτό που εμείς γνωρίζουμε ως Καλέ Παναΐρ. Ας κάνουμε μια ιστορική αναδρομή στον θρύλο της σωτηρίας των ελεύθερων πολιορκημένων του Διδυμοτείχου, όταν η Λιτανεία πλημμύρισε τον Ερυθροπόταμο, διαλύοντας το στρατόπεδο των Λατίνων.
Πριν από οκτώ αιώνες και πλέον, η Καστροπολιτεία του Διδυμοτείχου διέτρεξε έναν πολύ σημαντικό κίνδυνο. Κατά το Μάιο του 1205 βρέθηκε σε κατάσταση πολιορκίας από τους Σταυροφόρους, όταν τα στρατεύματα των Λατίνων με επικεφαλής τον Ερρίκο της Φλάνδρας, αντιβασιλέα και αδελφό του Βαλδουίνου Α΄ του πρώτου Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης (που από τη Μάχη της Αδριανούπολης στις 14 Απριλίου 1205 ήταν αιχμάλωτος των Βουλγάρων), έχοντας λεηλατήσει την ευρύτερη περιοχή της Θράκης, επιχείρησαν να καταλάβουν το κραταιό φρούριο.
Εντός του είχαν προστρέξει οι κάτοικοι της πόλης και της γύρω περιοχής, αρνούμενοι την παράδοση και την υποταγή και αγωνιζόταν ως άλλοι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι». Οι επιτιθέμενοι που είχαν στρατοπεδεύσει εγγύς του φρουρίου, δίπλα στον Έβρο και στην ξεραμένη κοίτη του χειμάρρου Ερυθροποτάμου, δεν έδιναν πολλά περιθώρια στους αμυνόμενους, κρατώντας τους αποκλεισμένους εντός των τειχών.
Από τη μια πλευρά, οι σιδερόφρακτοι ιππότες – «επαγγελματίες του πολέμου», με καταπέλτες και πολιορκητικές μηχανές, επιχειρούσαν συνεχείς επιθετικές ενέργειες προς διάσπαση της αμυντικής γραμμής των ΚΑΣΤΡΟΠΟΛΙΤΩΝ. Ενώ στην πάνω πλευρά των τειχών, την άμυνα της φρουράς του Κάστρου ενίσχυαν αγρότες, αγγειοπλάστες, σιδεράδες, λιθοξόοι, γυναίκες νοικοκυρές, μάνες και παιδιά.
Πολυήμερος ο αποκλεισμός, ανελέητες οι επιθέσεις, καταστροφές στα τείχη και στις οικίες, τραυματισμοί και απώλειες. Οι ελλείψεις τροφής και νερού προσέθεταν την πείνα και τη δίψα στα δεινά, που υπέμεναν οι ελεύθεροι πολιορκημένοι Καστρινοί.
Παραμονή της εορτής της Πεντηκοστής έχοντας φτάσει στο έσχατο σημείο αντοχής, συγκεντρώθηκαν στην εντός του Κάστρου Ιερά Μονή του Χριστού Παντοκράτορος, προσευχήθηκαν για τη σωτηρία τους και αποφάσισαν να τολμήσουν ηρωική έξοδο την επομένη, ανήμερα της μεγάλης γιορτής. Κατόπιν παρέλαβαν τις ιερές εικόνες και τέλεσαν με τους ιερείς τους, λιτανεία και παράκληση. Πέρασαν τις εικόνες από κάθε πύργο και πολεμίστρα, να λάβει φώτιση και ο τελευταίος μαχητής. Από εκεί και μετά πλέον η τύχη των ιδίων, των οικογενειών τους, της περιουσίας τους, αλλά και της τιμής και αξιοπρέπειάς τους είχε αφεθεί στα χέρια Του Σωτήρα Χριστού.
Η ημέρα ήταν ηλιόλουστη, καλοκαιρινή, δεν προμήνυε κανένα σημάδι για το τι επρόκειτο να ακολουθήσει. Μόλις όμως ο ήλιος έδυσε, στον ουρανό πύκνωσαν μαύρα σύννεφα, σύννεφα φορτωμένα οργή για τον παροξυσμό των Λατίνων να καταλάβουν πάση θυσία το ιστορικό Κάστρο. Η βροχή που ακολούθησε ήταν ραγδαία και κατακλυσμιαία, όμως ταυτόχρονα σωτήρια. Σε σύντομο χρόνο φούσκωσε ο Έβρος, ξεχείλισε ο Ερυθροπόταμος και το στρατόπεδο των Λατίνων παρασύρθηκε από τον όγκο των υδάτων. Άνδρες, άλογα, όπλα, πολιορκητικές μηχανές με τα φερτά υλικά των ποταμών, γίνανε μια μάζα ταχεία κινούμενη και παρασυρόμενη στο βέβαιο θάνατο!
Ο Νικήτας Χωνιάτης καταγράφει τη συνέχεια του γεγονότος όπως παρακάτω:
«Επί τω παροξυσμώ τούτω των Λατίνων έδυ ο ήλιος, και πληρούται νεφών ο αήρ, και ραγδαίας βροχής θεόθεν αφορισθείσης εν τοις ανόπιν του Διδυμοτείχου μέρεσιν ο τω φρουρίω παραρρέων Έβρος διευρυνθείς υετώ και μέγας εκ μικρού του τότε φανείς τας πεδιάδας εξυδατοί, και τω στρατοπέδω των Λατίνων εξαπιναίως επικλυσθείς όπλα παρασύρει και μηχανάς, ίππους απάγει πολεμιστάς, άνδρας διανηχομένους τον Αχέροντα δείκνυσιν.»
Έτσι λοιπόν, ξαφνικά και με θαυμαστό τρόπο, ξέσπασε το βράδυ κατακλυσμιαία βροχόπτωση, η οποία προκάλεσε πλημμύρα των περιρρεόντων ποταμών και της τάφρου πέριξ του τείχους. Αποτέλεσμα της απότομης και έντονης νεροποντής ήταν να πέσουν οι πολιορκητές από τα τείχη, πολλοί να πνιγούν ή να παρασυρθούν από τα ορμητικά νερά, να καταστραφούν οι πολιορκητικές μηχανές, καθώς και το στρατόπεδο των Λατίνων. Τότε οι εντός των τειχών έως τότε αμυνόμενοι, επιτέθηκαν κατά των Σταυροφόρων και τους καταδίωξαν. Όσοι διεσώθηκαν, εγκατέλειψαν την προσπάθεια κατάληψης του Κάστρου και έφυγαν πανικόβλητοι.
Ο θρύλος ερχόμενος να ενισχύσει το ιστορικό γεγονός, αναφέρει πως οι μέχρι τότε πολιορκημένοι εντός των τειχών της Καστροπολιτείας, έγιναν μάρτυρες οράματος λευκοντυμένου ανδρός που κράταγε φραγγέλιο και μαστίγωνε τους επίδοξους κατακτητές. Όλοι ήξεραν για Ποιον επρόκειτο !
Το γεγονός της πολιορκίας και της σωτηρίας, θα πρέπει να βιώθηκε έντονα και να χαράχθηκε βαθιά στη μνήμη του τότε δωδεκάχρονου Διδυμοτειχίτη Ιωάννη Δούκα Βατάτζη (γεννήθηκε στο Διδυμότειχο το 1193), του μετέπειτα αυτοκράτορα της Νικαίας, του Αγίου ελεήμονος και ιαματικού.
Πιθανότατα, από το θαυμαστό αυτό γεγονός της θεϊκής παρέμβασης στη σωτηρία της πόλης και των πολιορκημένων, αποδόθηκε και η επωνυμία του «Σωτήρος» στο Χριστό του Κάστρου. Στη θέση του καθαγιασμένου χώρου της παλαιάς Μονής, ορθώθηκε το 19ο αιώνα ο σημερινός ομώνυμος Ιερός Ναός του Σωτήρος Χριστού. Οι θαυματουργές ιερές εικόνες του ναού, είναι πολύ πιθανόν να είναι οι ίδιες με τις οποίες οι πιστοί τελέσαν τη λιτανεία πάνω στα τείχη και τις πολεμίστρες του Κάστρου το 1205.
Σε ανάμνηση του σωτήριου γεγονότος, τελούνται κάθε χρόνο εκδηλώσεις λατρείας. Προσκυνητές προσέρχονται από όλη την περιοχή του Έβρου και όχι μόνο. Αρκετοί διανυκτερεύουν την παραμονή στο ναό. Ανήμερα της Πεντηκοστής, αμέσως μετά την πανηγυρική Θεία Λειτουργία, τελείται ο «Εσπερινός της Γονυκλισίας» και οι παριστάμενοι προσεύχονται γονατίζοντας πάνω σε καρυόφυλλα (φύλλα καρυδιάς). Ακολουθεί λιτανεία των ιερών εικόνων πάνω στο Κάστρο. Ακολουθεί πανηγύρι πάνω στο λόφο του Κάστρου («Καλέ»), το γνωστό «Καλέ Παναΐρ – Πανηγύρι».
Τα τελευταία χρόνια συντελείται προσπάθεια ανάδειξης του γεγονότος, αλλά και επαναφοράς των εορταστικών εκδηλώσεων εξ ολοκλήρου εντός των Βυζαντινών τειχών, με σκοπό την καθιέρωση ενός πολιτιστικού φεστιβάλ υπό τον τίτλο «Βυζαντινές Γιορτές Κάστρου Διδυμοτείχου», προσδοκώντας να αποτελέσει πόλο έλξης για τους κατοίκους της περιοχής και όχι μόνο.
Χρόνια Πολλά και ευλογημένα στην Καστροπολιτεία του Διδυμοτείχου. Με τη βοήθεια του Καστροσωτήρα Χριστού να ανταμώσουμε πάνω στο Κάστρο του Διδυμοτείχου, να γιορτάσουμε ξανά και να προσευχηθούμε για τη σωτηρία όλων!
[ΠΗΓΗ: http://elthraki.gr, Μάιος 2017, του Ευάγγελου Σ. Σοβαρά (Καστροπολίτη)
