Τον καιρό της τουρκοκρατίας το Πάσχα για τους Έλληνες ήταν ξεχωριστής σημασίας. Δεν σήμαινε μόνο τα πάθη και την Ανάσταση του Χριστού, αλλά συγχρόνως τα παθήματα, τις θυσίες και τους υπεράνθρωπους αγώνες για την Ανάσταση του Γένους. Γι’ αυτό δημιουργήθηκε ένας διπλός συμβολισμός στα Πασχαλινά έθιμα του λαού μας. Μέσα στην εβδομάδα των παθών τα έθιμα και οι παραδόσεις του Πάσχα, βγαλμένα από τα βάθη του χρόνου και πλουτισμένα με στοιχεία από τις αλησμόνητες πατρίδες, αναβιώνουν στην Θράκη και γενικά στην Ελληνική επαρχία τη στιγμή που στις μεγάλες πόλεις ξεθωριάζουν.
Τα Πασχαλινά έθιμα αρχίζουν από το Σάββατο του Λαζάρου
Την ημέρα αυτή οι νοικοκυρές ζυμώνουν το πρωί «Λαζάρηδες» δηλαδή κουλούρια με ανθρώπινη μορφή που συμβολίζει την ψυχή του Λάζαρου. Επίσης σε πολλά χωριά της Θράκης γυρίζουν κορίτσια με κόκκινα φορέματα οι «Λαζαρίνες» κρατώντας κούκλα ή κόπανο ή ρόκα τυλιγμένη με πολύχρωμα κουρέλια ή πανέρι στολισμένο με λουλούδια χτυπούν τις πόρτες των σπιτιών τραγουδώντας: «Βάγια Βάγια του βαγιού τρώνε ψάρια και κολιό και την άλλη Κυριακή τρων’ το κόκκινο αβγό».
Κυριακή των Βαΐων
Των Βαίων το πρωί πηγαίνουν όλοι στην εκκλησία για να πάρουν τα βάγια τα οποία τα δίνει ο παπάς που είναι φύλλα από δάφνη και τα διατηρούν οι πιστοί στο εικονοστάσι για το ξεμάτιασμα, καθιέρωσε η εκκλησία μας σε ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα. Στη Θράκη όπως και σε άλλα μέρη της πατρίδας μας συνηθίζονται τα «βαγιοχτυπήματα». Οι γυναίκες χτυπούν με βάγια τις έγκυες για να λευτερωθούν πιο εύκολα . Ο λαός αποδίδει γονιμοποιό δύναμη στα βάγια. Επίσης σε άλλα χωριά της Θράκης τα κορίτσια έκαναν στεφάνια από βάγια, που τους έδινε ο παπάς στην εκκλησία, και τα έριχνα στο ρέμα. Όποιας το στεφάνι έφτανε πρώτο στη ρεματιά φίλευε τις υπόλοιπες στο σπίτι της και διασκέδαζαν με χορό και τραγούδια.
ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
Την Μεγάλη Εβδομάδα σε πολλές περιοχές της Θράκης κάνουν τριήμερο, δηλαδή νηστεύουν τις τρεις πρώτες ημέρες. Το έθιμο αυτό τηρούν συνήθως τα κορίτσια, γιατί πιστεύουν ότι «νηστικής καρδιάς πιάνει η ευχή» και ελπίζουν να βρουν γαμπρό. Την τελευταία μάλιστα βραδιά για να ονειρευτούν ποιόν θα πάρουν βάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους «αλμυροκούλουρα». Οι μόνες δουλειές που επιτρέπονται την Μ. Εβδομάδα είναι το καθάρισμα του σπιτιού, το μαγείρεμα, το βράσιμο των αβγών και το ζύμωμα.
ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΤΑΡΤΗ
Την Μ. Τετάρτη γίνεται το ευχέλαιο στην εκκλησία και σε πολλά σπίτια. Ο παπάς ευλογεί τα αβγά και το αλεύρι. Επίσης παρασκευάζεται και το προζύμι για τα κουλούρια, οι νοικοκυρές ακόμη ζυμώνουν πρόσφορα και τα πηγαίνουν στην εκκλησία. Από αυτά ρίχνει ο παπάς μικρά τεμάχια στη Θεία Κοινωνία της Μεγάλης Πέμπτης που τα λένε«μαργαριτάρια».
ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ
Τη Μ. Πέμπτη οι νοικοκυρές βάφουν τα αβγά με κόκκινη μπογιά, τα παλιά χρόνια στην Ανατολική Θράκη η βαφή των αβγών γίνονταν με μπογιά που παράγονταν από διάφορα χόρτα.
Μετά την βαφή των αβγών κρεμούν από το παράθυρο ένα κόκκινο πανί με την επωνυμία «κοκκινοπεφτιάτικο» και όσο το κόκκινο πανί είναι κρεμασμένο στο μπαλκόνι ή στο παράθυρο δεν πλένουν ούτε απλώνουν ρούχα γιατί το θεωρούν κακό σημάδι. Επίσης κρατούν τη μπογιά σαράντα ημέρες, επειδή πιστεύουν ότι είναι «του Χρηστού το αίμα» και την βαφή δεν την χύνουν αλλά την παραχώνουν.
Αν υπάρχει αβγό από μαύρη κότα το βάφουν πρώτο και το βάζουν στο εικονοστάσι. Όποτε πιάνει μπόρα το χρησιμοποιούν μαζί με την πυροστιά, όπου τα βάζουν ανάποδα στην αυλή για να διώξουν το χαλάζι.
Για το κόκκινο χρώμα των αβγών, η λαϊκή παράδοση έχει να παρουσιάσει ενδιαφέροντες μύθους. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν διαδόθηκε ότι ο Χριστός αναστήθηκε, πολλοί δεν το πίστεψαν, μια γυναίκα που κρατούσε αβγά σε ένα καλάθι, αμφισβήτησε ότι θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο λέγοντας: «Θα ήταν σαν να μου λετε ότι τα άσπρα αβγά που κρατώ θα γίνουν κόκκινα». Τότε, ως εκ θαύματος, τα αβγά της νοικοκυράς άλλαξαν χρώμα.
Επίσης τη Μ. Πέμπτη ζυμώνουν τα τσουρέκια σε κουλούρες και ένα σε σχήμα σταυρού με τέσσερα κόκκινα αβγά στις άκρες και ένα άσπρο στη μέση το οποίο τρωνε την Λαμπρή και τα τσόφλια των αβγών τα παραχώνουν στα αμπέλια για να τα προφυλάξουν από το χαλάζι.
Παλαιότερα. όταν η πίστη διατηρούσε ακόμη κάποια στοιχεία δεισιδαιμονίας, μία κουλούρα φυλάσσονταν στο εικονοστάσι για να καταναλωθεί την Πρωτομαγιά για να προστατεύονται τα μέλη της οικογένειας από τα μάγια.
ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ
Κορυφώνεται τη Μεγάλη Παρασκευή το θείο δράμα, η ορθοδοξία με κατάνυξη και ευλάβεια, βιώνει τα πάθη του Θεανθρώπου. Οι πιστοί συρρέουν στις εκκλησίες και παρακολουθούν την τελετή της αποκαθήλωσης.
Το βράδυ ψάλλουν το «Ώ γλυκύ μου έαρ» καθώς το πένθος κορυφώνεται. Κρατώντας αναμμένα κεριά, ακολουθούν τις περιφορές των Επιταφίων, που είναι στολισμένοι με πολύχρωμα λουλούδια.
Καθώς το πένθος κορυφώνεται τη Μεγάλη Παρασκευή ένα αρχαίο πένθιμο έθιμο αναβιώνει. Την ώρα που περνά Επιτάφιος οι νοικοκυρές βγάζουν στην εξώπορτα ένα πιάτο με φυτρωμένους σπόρους και το ξαναπαίρνουν στο σπίτι τα ξημερώματα.
Με την επιστροφή της πομπής του Επιταφίου μπροστά στην είσοδο του ναού γίνεται η αναπαράσταση της σκηνής των «κεκλεισμένων θυρών». Ο ιερέας παριστάνει τον Χριστό ενώπιον των πυλών της Κόλασης και ψέλνει τους στίχους του Δαυίδ «Αρατε πύλας, οι άρχοντες υμών και επάρθητε πύλαι αιώνιοι και εισελεύσεται ο Βασιλεύς της δόξας». Ο ψάλτης από μέσα παριστάνει το διάβολο προσπαθεί να εμποδίσει την είσοδο. Τελικά ο ιερέας σπρώχνει ορμητικά την πόρτα του ναού και μπαίνει μέσα ως λυτρωτής των αμαρτωλών.
ΜΕΓΑΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ
Το Μεγάλο Σάββατο οι πιστοί αρχίζουν την προετοιμασία για το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης. Το βράδυ της ίδιας ημέρας ο ιερέας βροντοφωνάζει το «Χριστός Ανέστη»μέσα σε θορυβώδεις εκδηλώσεις (από εδώ και η παροιμιακή φράση «Έγινε ανάστα ο Θεός». Οι λαογράφοι συσχετίζουν το στοιχείο των θορύβων με την διαδεδομένη δοξασία ότι τα βλαβερά και εχθρικά πνεύματα διώχνονταν με εκφοβιστικούς κρότους).
Ένα από τα βασικότερα τελετουργικά στοιχεία της Ανάστασης είναι το αναστάσιμο φως, με κορυφαία στιγμή την πρόσκληση του ιερέα «Δεύτε λάβετε φως». Παίρνουν τότε οι πιστοί το αναστάσιμο φως και το μεταφέρουν στα σπίτια τους. Μπαίνοντας στο σπίτι «σταυρώνουν» πρώτα το ανώφλι της εξώπορτας και μετά ανανεώνουν το φως της καντήλας.
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ
Η σφαγή του οβελία ακολουθεί συγκεκριμένο τελετουργικό, και συμβολίζει τη θυσία του Χριστού. Σε πολλές περιοχές ρίχνουν ομοίωμα του Ιούδα στη φωτιά το οποίο αποτελεί ένδειξη αγανάκτησης των πιστών για την πράξη προδοσίας του Ιούδα. Τέλος μετά την«Δεύτερη Ανάσταση» ακολουθεί λιτανεία των εικόνων και αρχίζει η παραδοσιακή οβελία με χορούς και τραγούδια.
{Πηγή δημοσίευσης: https://xanthinews.gr/, της Μαίρης Δαληκριάδου}
