Η κατασκευή της άρχισε επί ποιμαντορίας Πανάρετου(1858-1861) και ολοκληρώθηκε επί Διονυσίου Μπίστη(1861-1867). Η φωταυγής αυτή των γραμμάτων εστία των ελληνοπαίδων μαθητών της Ξάνθης, λειτούργησε μέχρι το 1903.
Τον Ιούνιο αυτής της χρονιάς η Δημογεροντία Ξάνθης και η Εφορία των Σχολών, με πρόεδρο τον Συνοδικό Ποιμενάρχη Ξάνθης και Καβάλας Ιωακείμ Σγουρό (1891-1910) αποφασίζουν, λόγω παλαιότητας, την άμεση κατεδάφιση της Ματσινείου Σχολής.
Στην ίδια θέση ανεγείρεται, στο χρονικό διάστημα 1903-1904, με σχέδια του Π.Φωτιάδη, το περικαλλές Γυμνάσιο Ξάνθης που βλέπουμε στην αρχική εικόνα.
Το Σχολείο κατά καιρούς αλλάζει ονομασία, ανάλογα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες της Ελληνικής Κοινότητας και του Ελληνικού Κράτους στη συνέχεια.
Το μόνο δομικό στοιχείο που σώζεται απ’ την παλιά Ματσίνειο Σχολή είναι, ίσως, η επιτοίχια μαρμάρινη κτιτορική πλάκα της κεντρικής εισόδου, την εσώγλυφη γραφή της οποίας κατέστρεψαν οι Βούλγαροι.
Την εποχή εκείνη εφαρμόζονταν δύο μέθοδοι διδασκαλίας μαθητών και μαθητριών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η Συνδιδακτική και η Αλληλοδιδακτική.
Η Συνδιδακτική προϋποθέτει δάσκαλο ή δασκάλα στην αίθουσα, αλλ’ αυτό δεν είναι απαραίτητο στις μικρές τάξεις της Αλληλοδιδακτικής, όπου η διδασκαλία των μικρών μαθητών γίνεται από καλούς μαθητές ή καλές μαθήτριες ανωτέρων τάξεων.
Είναι γνωστή η ακραία διαμάχη μεταξύ των λειτουργών της εκπαιδευτικής κοινότητας, κυρίως κατά τον 19ο αιώνα, για την Αλληλοδιδακτική και τη Συνδιδακτική μέθοδο διδασκαλίας.
Η Αλληλοδιδακτική δεν ήταν επινόηση ελληνική, αφού αυτή εφαρμοζόταν στην Εσπερία προ πολλών χρόνων και προφανώς η έλλειψη ικανού αριθμού δασκάλων και λόγοι οικονομίας, δημιούργησαν την ανάγκη εφαρμογής της.
Είναι γνωστό επίσης κι αξίζει να τονισθεί για μια ακόμη φορά, πως η παιδεία των Ελληνοπαίδων κατά την περίοδο της οθωμανοκρατίας, περνούσε αποκλειστικά μέσα απ’ το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Σε μια ολιγόλεπτη συζήτηση που είχα, πριν πολλά χρόνια, με τον αείμνηστο λόγιο συγγραφέα, ιστορικό και γίγαντα του πνεύματος Στέφανο Ιωαννίδη, μου είχε πει για τα ιστορικά στοιχεία της Ξάνθης, «τι τα θέλεις αγαπητέ; Τούρκοι και Βούλγαροι τα εξαφάνισαν όλα! Ιστορικά ρετάλια μαζεύουμε!»… Ιστορικά ρετάλια!
Φίλες και φίλοι, ένα τέτοιο «ιστορικό ρετάλι» απ’ το παρελθόν είναι και η ανάρτησή μου, που έρχεται να συμπληρώσει ένα κενό στην χρονική πορεία των σχολικών κτιρίων της πόλης κι αφιερώνεται ταπεινά και μ’ ευλάβεια στη μνήμη του Ξανθιώτη ευεργέτη Μιχαήλ Ματσίνη.
Αύγουστος 2022 – ΜΣΧ.
Εικόνα: Το Ελληνικόν Γυμνάσιον Ξάνθης χτίστηκε την περίοδο 1903-1904 στην θέση της παλιάς Ματσινείου Σχολής και είναι έργο της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Ξάνθης στα ύστερα της οθωμανικής κυριαρχίας. Σήμερα στο κτίριο του παλιού Γυμνασίου στεγάζεται το Α΄ Δημοτικό Σχολείο Ξάνθης. Δεξιά της κεντρικής εισόδου διακρίνεται η επιτοίχια μαρμάρινη κτιτορική πλάκα, που κατέστρεψαν οι Βούλγαροι κατακτητές. Η σημερινή Πλατεία της Μητρόπολης δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί, γι’ αυτό βλέπουμε κτίσματα στο πλάνο κι αυτό θα συμβεί στις αρχές του Μεσοπολέμου. Η φωτογράφιση της επιστολικής κάρτας, έγινε στα μέσα της πρώτης δεκαετίας του Εικοστού κι είναι έκδοσης του Χαρτοπωλείου Ξάνθης η «Πρόοδος» των Αδελφών Π.Γούναρη. Ο φωτογραφικός φακός βρίσκεται, μάλλον, ψηλά στο παλιό καμπαναριό του Μητροπολιτικού Ναού. Διαστάσεις κάρτας : 13,7 x 8.7εκ
{Πηγή δημοσίευσης: https://xanthi2.gr/, του Μανώλη Χούμα, 9/8/2022}
