Σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη για την Ελλάδα και του Έλληνες εποχή , ο απανταχού ελληνισμός θυμάται σήμερα την 564η θλιβερή επέτειο της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς.
Ήταν 29 Μαΐου του 1453 όταν ο Σουλτάνος Μωάμεθ Β’, έμπαινε θριαμβευτής στην βασιλίδα των πόλεων και η υπερχιλιετής Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπαυε να υπάρχει. Η 29η Μαΐου είναι μια ημερομηνία κομβικής σημασίας όχι μόνο για την ελληνική αλλά και για την παγκόσμια ιστορία καθότι η Άλωση σηματοδότησε το τέλος της Ρωμανίας και την πτώση της Πόλης των πόλεων.
Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης ήταν το αποτέλεσμα της πολιορκίας της βυζαντινής πρωτεύουσας, της οποίας αυτοκράτορας ήταν ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος, από τον οθωμανικό στρατό. Η πολιορκία αυτή η οποία διήρκεσε από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29 Μαΐου εξασθένισε τόσο την Αυτοκρατορία που δεν μπόρεσε να αντισταθεί αποτελεσματικά στην προέλαση των Οθωμανών, οι οποίοι κατόρθωσαν μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα να φτάσουν έως την καρδιά της Ευρώπης, απειλώντας την Βιέννη.
Ο πόνος για την πτώση και τον χαμό της Πόλης και η ελπίδα για αποτίναξη του ζυγού, πέρασε μέσα από γενιά σε γενιά μέσα από την λαϊκή ποίηση “Σώπασε κυρά Δέσποινα και μη πολύδακρύζεις, πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικιά μας θα ’ναι”.
Κάνοντας μία σύντομη ιστορική αναδρομή γίνεται αντιληπτό πως το Βυζάντιο ήταν ήδη εξασθενημένο τους δύο τελευταίους αιώνες, καθότι είχαν προηγηθεί η άλωση του 1204 από τους Σταυροφόρους, πολιτικές και θρησκευτικές έριδες, οικονομική αδυναμία, φυγή ανθρώπινου δυναμικού, η κατάληψη της Καλλίπολης το 1354 από τους Οθωμανούς που είχε ως αποτέλεσμα την έλευση πλήθους φανατικών μουσουλμάνων πολεμιστών στην Ευρώπη γεγονότα λοιπόν που παρουσιάζουν την άλωση ως ένα φυσικό αποτέλεσμα της αδιάκοπης επέκτασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Οι πρωταγωνιστές
“Ο αμηράς Μωάμεθ έχοντας δει και ακούσει τις περιφανείς νίκες και τους πολέμους του πατέρα του και των τρισκατάρατων προγόνων του, συλλογιζόταν τι αξιομνημόνευτο να κάνει και ο ίδιος”. (Γεώργιος Φραντζής)
Ο Μωάμεθ Β’ ή αλλιώς Χαν Μεχμέτ ήταν ένας ιδιαίτερα σκληρός, επίμονος, διψασμένος για δόξα και σκληροτράχηλος σουλτάνος. Αρματωμένος, με θωριά που εμπνέει περισσότερο φόβο παρά σεβασμό, φειδωλός στο γέλιο, τολμηρός σε κάθε τομέα αλλά και λάτρης της γνώσης είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά που του προσδίδουν μαρτυρίες. Η επιθυμία του να κατακτήσει την Κωνσταντινούπολη είχε γίνει έμμονη ιδέα για τον νεαρό σουλτάνο, ο οποίος λέγεται ότι έμενε άυπνος για συνεχείς νύχτες, χαράσσοντας στο χαρτί τι σχέδιο της Πόλης και σημειώνοντας τα σημεία που μπορούσαν να προσβληθούν ευκολότερα.
Πορτραίτο του Μωάμεθ Β΄, από τον Τζεντίλε Μπελλίνι (Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη). Σύμφωνα με μια παράδοση ο Μωάμεθ διαφώνησε με τον Μπελλίνι για το πώς έπρεπε να απεικονίζεται ο ανθρώπινος λαιμός. Για να λύσει το πρόβλημα, ο σουλτάνος διέταξε να φέρουν μπροστά τους έναν δούλο, τον οποίο έβαλε να αποκεφαλίσουν επιτόπου.
Στην άλλη πλευρά ήταν ο άνθρωπος που έμελλε να μείνει στην ιστορία ως ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Δραγάσης Παλαιολόγος, γνωστός και ως “Μαρμαρωμένος Βασιλιάς”.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος έπεσε ηρωικά μαχόμενοςστις ορδές του σουλτάνου Μωάμεθ Β’ στις 29 Μαΐου 1453. Μετά τον θάνατο του πέρασε στη σφαίρα του θρύλου. Την τύχη της Αυτοκρατορίας ανέλαβε στις 6 Ιανουαρίου 1449, έχοντας επίγνωση της απελπιστικής πολιτικής και στρατιωτικής κατάστασης που βρισκόταν η αυτοκρατορία.
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος… ο μαρμαρωμένος τελευταίος αυτοκράτορας
Γιος του αυτοκράτορα Μανουήλ Β’ Παλαιολόγου και της Ελένης Δραγάση φόρεσε το στέμμα του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου στις 6 Ιανουαρίου 1449. Ο αυτοκράτορας ήταν τότε 45 ετών. Η στέψη του πραγματοποιήθηκε στον Μυστρά, στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, εκεί όπου σήμερα ένας μαρμάρινος δικέφαλος αετός μαρτυρά την ιστορία της στέψης του τελευταίου αυτοκράτορα.
Ήδη οι Οθωμανοί είχαν αρχίσει να απειλούν την Βασιλεύουσα την οποία προσπάθησε να οχυρώσει όσο το δυνατόν καλύτερα ενισχύοντας να οχυρωματικά έργα.
Την παραμονή της “μαύρης” 29ης Μαΐου 1453, ο Κωνσταντίνος γνωρίζοντας πως η τελική μάχη πλησίαζε λειτουργήθηκε στην Αγία Σοφία, κοινώνησε και προσπάθησε να ενθαρρύνει τους λιγοστούς, σε σχέση με τη “θάλασσα” των εχθρών, υπερασπιστές της Βασιλεύουσας.
Οι ιστορικοί γράφουν πως μετά τον τραυματισμό του Γενουάτη Ιωάννη Ιουστινιάνη, στον οποίο είχε στηρίξει τις ελπίδες του για την σωτηρία της Πόλης, ο Κωνσταντίνος είχε καταλάβει πως πλέον η μάχη είχε χαθεί.
Τον συμβούλεψαν να φύγει, να τρέξει μακριά για να μην πέσει στα χέρια των εχθρών. Εκείνος αρνήθηκε. Παρέμεινε μέχρι τέλους. Πολέμησε δίπλα δίπλα με τους απλούς στρατιώτες χωρίς να υπολογίζει τη ζωή του.
Το πρωί της 29ης Μαΐου 1453, η Πόλη έπεσε. Ο στρατός του Μωάμεθ Β’ ξεχύθηκε μέσα στην Βασιλεύουσα, καταστρέφοντας, λεηλατώντας, δολοφονώντας. Ακόμη και εκείνη τη στιγμή, ο Κωνσταντίνος δεν υποχώρησε. Έπεσε στη μάχη μαζί με τους στρατιώτες του. Ο Μωάμεθ έδωσε εντολή να βρουν το σώμα του Αυτοκράτορα. Τον αναζήτησαν ανάμεσα στις σορούς των τελευταίων υπερασπιστών της Βασιλεύουσας προσπαθώντας να τον αναγνωρίσουν από τα διάσημα του.
Τελικά όταν τον αναγνώρισαν από τους αετούς που ήταν χαραγμένοι στις βασιλικές περικνημίδες, ο Μωάμεθ, τιμώντας τον άξιο αντίπαλο του, έδωσε εντολή να του γίνει βασιλική κηδεία. Απαγόρευσε όμως να ανακοινωθεί ο τόπος της ταφής του.
“Ο πόλεμος δεν σταματούσε ούτε την ημέρα ούτε τη νύχτα, οι συμπλοκές, οι συρράξεις, οι ακροβολισμοί, καθώς ο αμηράς έλπιζε ότι εφόσον εμείς ήμασταν λίγοι και πολύ αποκαμωμένοι, εύκολα θα καταλάμβανε την Πόλη, οπότε δεν μας άφησε καθόλου να ξεκουραστούμε” γράφει ο Φραντζής.
“Το δε την πόλιν σοι δούναι ουτ’ εμόν εστίν ουτ’ άλλου των κατοικούντων εν αυτή, κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών”.
Με αυτά τα λόγια απάντησε στον Μωάμεθ Β’ ο τελευταίος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος Παλαιολόγος όταν του ζήτησε να παραδώσει την ιερή Πόλη.
Ο Θρύλος
Μέσα στους καπνούς της καταστροφής και τις λίμνες του αίματος που πότισαν τη γη της Πόλεως των πόλεων, ο χαμός του τελευταίου Αυτοκράτορα στάθηκε αφορμή για να γεννηθεί ένας θρύλος.
Σύμφωνα με αυτόν, τη στιγμή που οι εχθροί είχαν κυκλώσει τον Αυτοκράτορα και ήταν έτοιμοι να τον σκοτώσουν, ένας Άγγελος σταλμένος από τον ουρανό, τον μαρμάρωσε και τον πήρε μαζί του.
Τον έκρυψε λένε σε μια σπηλιά μέχρι να έρθει “το πλήρωμα του χρόνου”. Τότε ο Άγγελος θα τον ξυπνήσει, και θα του δώσει το σπαθί του, για να απελευθερώσει την Πόλη.
Εκτός όμως από “Μαρμαρωμένος Βασιλιάς”ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ο Δραγάσης έχει χαρακτηρισθεί και ως”ο δεύτερος Λεωνίδας της ρωμιοσύνης”. Και αυτό γιατί, κληρονόμος της πολεμικότητας, ψυχικής ρώμης, σθένους και γενναιότητας της μεγάλη, αλλά ατυχής γενιάς των Πα- λαιολόγων, ο “Μαρμαρωμένος”δεν φιλοξένησε ποτέ στο λεξιλόγιο του τις έννοιες δειλία, φόβος, συμβιβασμός. Ανήκει στους κορυφαίους καβαλάρηδες. Θέλγεται να ακούει ιστορίες για τον Θησέα, τον Αχιλλέα, τον Λεωνίδα, τον Ηράκλειο, τον Βασίλειο Βουλγαροκτόνο, τον Νικηφόρο Φωκά, τον Διγενή.
Κάτω από διαφορετικές συνθήκες θα μπορούσε να καταστεί ο νέος Μιλτιάδης. Όπως ήταν τα πράγματα κατέστη ωστόσο ο δεύτερος Λεωνίδας της ρωμιοσύνης. Εξίσου γενναίος και χαλκέντερος με το Σπαρτιάτη βασιλιά των Θερμοπυλών. Και το δικό του”μολών λαβέ”ήταν το ίδιο βροντερό και θανάσιμο όπως εκείνου.
Στις περιγραφές του ο Φραντζής παρομοιάζει τον Παλαιο- λόγο με αρχαίο Έλληνα μυθικό θεό.
Η Πόλις εάλω… Την θέση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας πήρε η Οθωμανική της οποίας η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από την Αδριανούπολη στην Κωνσταντινούπολη την οποία μετονόμασαν οι Τούρκοι σε Ισταμπούλ, και παρέμεινε έδρα της Αυτοκρατορίας ως την οριστική κατάλυση της το 1922.
Όσοι από αυτούς που ανήκούν με περηφάνια στην ελληνική φυλή απομείναμε πιστοί σας μεγάλες και και αστραποβόλας της φυλής παραδόσεις, όσοι εξακολουθούμε να δονούμαστε από την υπέργεια δόξα και το εκτυφλωτικής λάμψης μεγαλείο του ελληνισμού, όσοι συνεχίζουμε να προσκυνούμε πάντα το μεγαλόπρεπο Σταυρό της Ορθοδοξίας στητό στην κορφή του λεβεντόβραχου τούτης της μοναδικής λευκογάλανης πατρίδας, στον ιερότερο της ψυχής μας χώρο με απέραντη στοργή φυλάμε όραμα και καντήλι αναμμένο, λαχτάρα και παιάνα και εμβατήριο συγκλονιστικό το μεγάλο, το ατελείωτο, το χωρίς αρχή και τέλος όνειρο της φυλής.
“Πάλι με χρόνια με καιρούς / Πάλι δικά μας θα ναι!”
Γιατί δεν υπάρχουν οριστικά και αμετάκλητα χαμένες πατρίδες. Υπάρχουν μόνο και αποκλειστικά αλύτρωτες πατρίδες! Και κάποια μέρα… Κάποια μέρα κοντινή ή μακρινή, νεκραναστημένος ο Μαρμαρωμένος, στο πρόσωπο ενός εξαδάχτυλου Κωνσταντίνου, καταπώς ορίζουν ο θρύλος και η παράδοση, θα ξαναφέρει στη ζεστή, στοργική αγκαλιά της μίας και μοναδικής λευκογάλανης Μητέρας όλα τα αλύτρωτα, πολυβασανισμένα παιδιά της.
{Πηγή δημοσίευσης: https://elthraki.gr/, από το βιβλίο του Κώστα Ν. Μπαρμπή: “Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ… Οι βυζαντινές Θερμοπύλες”, 25/5/2018}
