Ένα μοναδικό στην Ελλάδα ταφικό μνημείο με θαμμένες άμαξες και άλογα κρύβεται ανάμεσα στα χωριά Μικρή Δοξιπάρα, Ζώνη και Χελιδόνα, στο δυτικό τμήμα του βόρειου Έβρου. Στις αρχές του 2ου αι. μ.Χ. τέσσερα μέλη μιας πλούσιας οικογένειας, μάλλον γαιοκτημόνων, που πέθαναν διαδοχικά, αποτεφρώθηκαν και ενταφιάστηκαν στο ίδιο σημείο, κοντά στο δρόμο που οδηγούσε από την Αδριανούπολη στη Φιλιππούπολη. Στην ίδια θέση κατασκευάστηκε σταδιακά μεγάλος τύμβος, για να διατηρηθεί ανά τους αιώνες ζωντανή η μνήμη των νεκρών. Με την ανασκαφή εντοπίστηκαν τέσσερις μεγάλοι λάκκοι που περιείχαν τα υπολείμματα των καύσεων τριών ανδρών και μιας γυναίκας, μαζί με πολυάριθμα αντικείμενα που τους συνόδευαν στον άλλο κόσμο, όπως πήλινα, γυάλινα και χάλκινα αγγεία, χάλκινοι λυχνοστάτες και λυχνάρια, χάλκινα φανάρια, όπλα, κοσμήματα, ξύλινα κιβωτίδια κ.ά. Οι πέντε άμαξες με τις οποίες μεταφέρθηκαν οι νεκροί στην περιοχή του τύμβου, ενταφιάστηκαν στον ίδιο χώρο μαζί με τα υποζύγιά τους. Δίπλα τους τάφηκαν άλλα πέντε άλογα. Σε όλες τις άμαξες διατηρούνται τα μεταλλικά λειτουργικά και διακοσμητικά στοιχεία, ενώ σε δύο από αυτές διατηρούνται και αποτυπώματα των ξύλινων τμημάτων τους.

Η έρευνα στον ταφικό τύμβο της Μικρής Δοξιπάρας-Ζώνης άρχισε το 2002 από τη ΙΘ΄Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Θράκης.

Για την προστασία των αμαξών, των ταφών των αλόγων και των καύσεων κατασκευάστηκαν στέγαστρα, κάτω από τα οποία ολοκληρώθηκε η διαδικασία καθαρισμού και αποκάλυψής τους από τους αρχαιολόγους. Κάθε άμαξα είναι λίγο διαφορετική από τις άλλες τόσο στη διακόσμηση, όσο και στα τεχνικά χαρακτηριστικά. Σε όλες διατηρούνται οι άξονες, τα σιδερένια στεφάνια των τροχών, τα περιαξόνια, καθώς και τα υπόλοιπα λειτουργικά και διακοσμητικά στοιχεία, ενώ σε δύο από αυτές διατηρούνται ίχνη και αποτυπώματα των ξύλων! Τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών δημοσιοποιήθηκαν το Φεβρουάριο του 2003 στη Θεσσαλονίκη, κατά τη διάρκεια της ετήσιας συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη, προκαλώντας μεγάλη αίσθηση τόσο στην αρχαιολογική κοινότητα, όσο και στο ευρύτερο κοινό. Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.mikridoxipara-zoni.gr