Ο μύθος παρουσιάζει ως ιδρυτή της πόλης των Αβδήρων τον Ηρακλή εις μνήμην του φίλου Άβδηρου που τον κατασπάραξαν τα σαρκοβόρα άλογα του βασιλιά των Βιστόνων Θρακών, Διομήδη. Η ιστορία λέει πως η ίδρυση της χρονολογείται στα μέσα του 7ου π.Χ. αιώνα (656-652 π.Χ.) με την άφιξη κατοίκων των Κλαζομενών (μια από τις ελληνικές πόλεις της Ιωνικής Αμφικτυονίας) από τα παράλια της Μικράς Ασίας. Ακολούθησε περίοδος παρακμής και η επανίδρυση της αποικίας από ανθρώπους που ήρθαν από την ιωνική πόλη Τέω, το 545 π.Χ. Οι ανεξάντλητες καλλιεργήσιμες εκτάσεις της, η ανεπτυγμένη εμπορική δραστηριότητα με την υπόλοιπη Θράκη την ανέδειξαν γρήγορα σε μία από τις ακμαιότερες πόλεις της περιοχής. Γι΄ αυτό άλλωστε υπήρχε Βασιλικό Νομισματοκοπείο όπου κόπηκαν νομίσματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην περίοδο της ακμής της η πόλη αποτέλεσε τη γενέτειρα του φιλόσοφου και θεμελιωτή της θεωρίας περί ατόμου, Δημόκριτου, του σοφιστή Πρωταγόρα και άλλων σπουδαίων φιλόσοφων, ποιητών και σοφιστών.
Με μία πρώτη ματιά ο αρχαιολογικός χώρος των Αβδήρων, που βρίσκεται στην περιοχή της Ξάνθης, δεν αποκαλύπτει το μεγαλείο της πόλης την περίοδο της Αρχαϊκής, Κλασικής, Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου. Το τμήμα που έχει αποκαλυφθεί απλώνεται σε έκταση 3.000 στρ. που χωρίζεται στο βόρειο και νότιο περίβολο. Στη δυτική πλευρά του σύγχρονου λιμανιού των Αβδήρων βρίσκεται το αρχαίο λιμάνι, όπου θα δείτε τον λιμενοβραχίονα με τους μεγάλους γρανιτένιους ογκόλιθους.
Στους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους, η πόλη των Αβδήρων βαπτίστηκε ξανά με το όνομα Πολύστυλο από τους πολλούς στύλους-κίονες που είχαν τα κτίρια. Απλώθηκε στο ακρωτήρι πάνω από το αρχαίο λιμάνι και υπήρξε σημαντική ναυτική πόλη με εξαιρετική θέα στα παράλια των Αβδήρων. Τα σπουδαιότερα κτίρια που έχουν βρεθεί είναι ένας Λουτρώνας που αποτελεί ένα από τα παλαιότερα κτίρια του Πολύστυλου (4ου – 5ου αιώνα), καθώς και ένας Επισκοπικός ναός, που ήταν το σημαντικότερο βυζαντινό κτίριο της πόλης και χρονολογείται στον 11ο-12ο αιώνα.
Info
O μικρός χωμάτινος δρόμος για το Πολύστυλο ξεκινά ακριβώς απέναντι από τον αρχαιολογικό χώρο Αβδήρων.