Αληθινοί θησαυροί. Σε απόσταση 3.000 ετών από το σήμερα, και μερικών χιλιομέτρων μεταξύ τους! Ακολουθήστε τον ασφάλτινο δρόμο που ενώνει το Μικρό Δέρειο με τη Ρούσσα. Επάνω σε ένα χαμηλό λόφο με βελανιδιές, στα αριστερά όπως κατευθύνεστε για Ρούσσα, θα διακρίνετε μια βυσσινί πινακίδα της αρχαιολογικής υπηρεσίας και υποτυπώδη περίφραξη. Εκεί βρίσκονται μεγαλιθικά μνημεία Dolmen που είναι τάφοι από τη πρώιμη εποχή του Σιδήρου (900-800 π.Χ.). Οι τέσσερις τεράστιες πλάκες από σχιστόλιθο που σχηματίζουν τον τάφο παραμένουν ακόμα όρθιες, ενώ η πέμπτη του καλύμματος είναι σπασμένη σε κομμάτια -αφού εδώ και πολλά χρόνια οι τάφοι έχουν συληθεί. Ο προσανατολισμός τους είναι δυτικο-ανατολικός. Στο εσωτερικό τοποθετούσαν μεγάλα αγγεία με τη στάχτη του νεκρού, ή τα υπολείμματα της καύσης μαζί με τα κτερίσματα.
Συνεχίζοντας τον δρόμο από το χωριό Ρούσσα προς την τοποθεσία Χίλια (Χίλγια το προφέρουν οι ντόπιοι) κάποια στιγμή η άσφαλτος τελειώνει και αρχίζει χωματόδρομος. Αν μετρήσετε περίπου 1 χλμ., στα δεξιά, θα δείτε άλλη πινακίδα της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Σκαρφαλώνοντας στην πλαγιά και ανάμεσα στις βελανιδιές θα ανακαλύψετε μεγάλους βράχους με εγχάρακτα γραμμικά σχέδια επάνω τους. Θα ξεχωρίσετε ανθρώπινες μορφές, ερπετά, πουλιά και άλλα σύμβολα που έχουν μαγική και αποτροπαϊκή σημασία. Οι βραχογραφίες αυτές τοποθετούνται χρονολογικά από την Ύστερη εποχή του Χαλκού έως την Πρώιμη εποχή του Σιδήρου (1100-900 π.Χ.). Στην επιφάνεια του βράχου (4×3μέτρα) που έχει κλίση προς την ανατολή ξεχωρίζουν οι μορφές ανδρών και γυναικών σε διάφορες δραστηριότητες και στάσεις (τρεις μάλιστα μορφές χορεύουν!), ερπετά και πουλιά που μοιάζουν με χελιδόνια. Οι κοιλότητες, που σχηματίζουν ποικίλους συνδυασμούς, σύμφωνα με τους ερευνητές θυμίζουν τους αστερισμούς του ουρανού χωρίς να μπορούν να ταυτιστούν, ενώ οι κόγχες και οι δίσκοι δηλώνουν την λατρεία προς τον ήλιο και την σελήνη.
Ακολουθώντας τον δρόμο προς την τοποθεσία Χίλια θα ανακαλύψετε απολιθώματα -μάλιστα οι πετρωμένοι κορμοί των δέντρων ξεχωρίζουν δίπλα στον δρόμο. Το ύψωμα Χίλια είναι ιερό για τους Πομάκους που συγκεντρώνονται εκεί για να γιορτάσουν το Γιαγλά-Μπαϊράμι (ταυτίζεται με την γιορτή του Προφήτη Ηλία), πραγματοποιώντας την τελετή της πάλης των ανδρών.