«Το παζάρι της Ξάνθης έχει μεγάλη και μακρά ιστορία. Υπαγόταν διοικητικά όπως γνωρίζουμε από τις ιστορικές πηγές, στη σημερινή Γενισέα, που ήταν και η πρωτεύουσα του Νομού. Η Ξάνθη, εκείνη την εποχή Iskece, ήταν ένα μικρό σχετικά χωριό με ανάμεικτο πληθυσμό Μουσουλμάνων και Χριστιανών κατοίκων. Το ανοικτό παζάρι της Ξάνθης γινόταν κάθε Κυριακή από το πρωί έως αργά το μεσημέρι προς το απόγευμα με αγοραπωλησίες ζώων, προϊόντα γης (οπωροκηπευτικά,φρούτα) και κάθε λογής πραμάτειας της εποχής εκείνης.
Οι Χριστιανοί κάτοικοι ως γνωστόν την ημέρα Κυριακή του παζαριού, τηρώντας τα ήθη και τα έθιμα των προγόνων τους και φυσικά, ασκώντας τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, πήγαιναν στην Θεία Λειτουργία των Εκκλησιών του τότε χωριού, της Ξάνθης. Έτσι λοιπόν, οι Χριστιανοί κάτοικοι δεν μπορούσαν να συμμετέχουν λόγω της αργίας για τους ίδιους, στο ξακουστό, από τότε, Κυριακάτικο Παζάρι. Μετά από απαίτηση και διαμαρτυρία των χριστιανών Ξανθιωτών, απέναντι στις τότε Οθωμανικές αρχές, να αλλάξει η ημέρα του Παζαριού, συνέβη κάτι που εξακολουθεί να υπάρχει ως τις μέρες μας. Οι Οθωμανικές αρχές, σεβόμενοι τα ήθη και έθιμα των Χριστιανών κατοίκων της τότε Ξάνθης, αλλά και το δίκαιο αίτημά τους να τους δίνεται η δυνατότητα, είτε να συμμετέχουν ως ¨πωλητές¨, είτε ως αγοραστές, εκδίδουν απόφαση, με την οποία αλλάζει η ημέρα διεξαγωγής του Παζαριού, από Κυριακή σε Σάββατο. Το φιρμάνι που εκδόθηκε στις 24 Απριλίου του 1839, ικανοποίησε τους Χριστιανούς αλλά και τους Μουσουλμάνους κατοίκους μιας και με την αλλαγή της ημέρας επετεύχθη και η διεύρυνση του Παζαριού, κάνοντάς το ακόμη μεγαλύτερο και ξακουστό.
Έτσι, φέτος, στις 24 Απριλίου 2016, το ιστορικό Παζάρι του Σαββάτου της Ξάνθης, έκλεισε και επίσημα 177 χρόνια λειτουργίας. Ιστορία του τόπου μας, λοιπόν, αποτελεί και η Οθωμανική περίοδος. Αυτήν την ιστορία, όπως και όλες τις άλλες χρονικές περιόδους, οφείλουμε να τις διαφυλάσσουμε και να είμαστε περήφανοι που τα κατάλοιπα της, όποια και αν είναι αυτά, εξακολουθούν να μας συντροφεύουν στην καθημερινότητά μας, στη ζωή μας και στην αγαπημένη συνήθεια των Ξανθιωτών (Χριστιανών και Μουσουλμάνων) να πηγαίνουν τα πρωινά του Σαββάτου στο Παζάρι, για 177 συνεχή έτη.
Και όπως πολύ σωστά αναφέρει η μεγάλη Ελένη Γλ. Αρβελέρ, “άνθρωπος χωρίς παρελθόν, δεν έχει μέλλον”.
Μπατζακίδης Φ. Γεώργιος, 4ετής Φοιτητής στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Τμήμα Ελληνικού Πολιτισμού, 9/5/2016».
