Σηροτροφία-Σουφλί – Θράκη

Το Σουφλί είναι η πόλη του μεταξιού και βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του λόφου του Αη Λιά, που είναι ένα από τα τελευταία υψώματα της Ροδόπης. Η ιστορία του μεταξιού είναι συνυφασμένη με τους κινέζικους μύθους. Σύμφωνα με τους Κινέζους συγγραφείς, η τέχνη της εκτροφής του μεταξοσκώληκα και η κατεργασία του μεταξιού ανακαλύφθηκε τυχαία από την αυτοκράτειρα Σι Λιγκ Τσι, γύρω στο 2690 π.Χ. Από τότε άρχισε η ανάπτυξη της σηροτροφίας στην Κίνα και κατοχυρώθηκε ως μυστικό για περίπου 2.000 χρόνια.

Στη συνέχεια η τέχνη της σηροτροφίας μεταφέρθηκε στην Ιαπωνία, τον 8ο αι. π.Χ. από Κινέζους μετανάστες. Τον 4ο αι. π.Χ. με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου, το μετάξι έγινε γνωστό στους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους. Έως τον 5ο αι. π.Χ. το εμπόριο του μεταξιού το ήλεγχαν Πέρσες και Σύριοι. Σύμφωνα με την παράδοση, η διάδοση της μεταξοκαλλιέργειας από την Ανατολή στη Δύση έγινε από μοναχούς του Βυζαντίου, οι οποίοι με εντολή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού, περιηγήθηκαν στην Περσία και την Κίνα και μελετούσαν κάθε τι που είχε σχέση με τον μεταξοσκώληκα και την επεξεργασία του. Το 554 μ.Χ. μετέφεραν κρυφά μέσα στις κούφιες μαγκούρες τους αβγά μεταξοσκώληκα. Σύμφωνα με αυτή την παράδοση έφτασε η σηροτροφία στο Βυζάντιο και τότε ως μεγάλα σηροτροφικά κέντρα αναδείχτηκαν η Κόρινθος, η Θήβα και η Κως.

Για αρκετούς αιώνες η εκτροφή του μεταξοσκώληκα αποτελούσε παραδοσιακή απασχόληση των κατοίκων του Βιλαετιού της Ανδριανούπολης. Το 1823-1824, ένας αγγλικός οίκος έδειξε ενδιαφέρον για την αγορά του ντόπιου μεταξιού εκτινάζοντας στα ύψη την τιμή πώλησής του. Ταυτόχρονα εμφανίστηκε και η ασθένεια της πιπερίτιδας στη Γαλλία και στην Ιταλία και η μεγάλη ζήτηση κουκουλιών έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη της σηροτροφίας στην περιοχή. Οι εκτάσεις γύρω από τον ποταμό Έβρο ενδείκνυται για τη φύτευση μουριών και η περιοχή του Σουφλίου μετατράπηκε σε έναν απέραντο μορεώνα. Σχεδόν όλοι οι κάτοικοι του Σουφλίου ασχολούνταν με το μετάξι -ως παραγωγοί, ως εργάτες και ως έμποροι. Στις αρχές του 1880 το Σουφλί έγινε σημαντικό σηροτροφικό κέντρο. Ηταν κεφαλοχώρι απαλλαγμένο από φόρους, με σουλτανικό φιρμάνι. Αποτέλεσε σπουδαίο οικονομικό, πολιτικό και πολιτισμικό κέντρο της περιοχής για πολλές δεκαετίες και έφτασε να έχει  πληθυσμό 60.000 ατόμων. Ο άλλος πόλος ανάπτυξης ήταν η αμπελουργία. Η ανακάλυψη του συνθετικού μεταξιού το 1949 και η πτώση της τιμής των κουκουλιών οδήγησαν στην παρακμή της σηροτροφίας η οποία, σε συνδυασμό με την έλλειψη των βιομηχανικών μονάδων, ανάγκασε τους ανθρώπους σε μετανάστευση.

Η ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

Από τις αρχές Μαΐου μέχρι τα τέλη Ιουνίου, το Σουφλί παλλόταν στους ρυθμούς του μεταξιού. Όλη η οικογένεια απασχολείτο νύχτα-μέρα με την εκτροφή του μεταξοσκώληκα. Το μεγαλύτερο μέρος του σπιτιού διαμορφωνόταν ειδικά για τις ανάγκες της σηροτροφίας και για δυο μήνες η συμβίωση ανθρώπου και κάμπιας καθόριζε τη ζωή στο Σουφλί.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Η εκτροφή του μεταξοσκώληκα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής των σπιτιών. Αυτή τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική μορφή δίνουν τα εντυπωσιακά κουκουλόσπιτα, ή «μπιτσικλίκια»: Κεραμοσκεπή διώροφα ή τριώροφα κτίρια, κυριαρχούν στο χώρο με τον επιβλητικό τους όγκο και προορίζονταν αποκλειστικά για την εκτροφή του μεταξοσκώληκα. Τα δωμάτια κατοίκησης περιορίζονται στην άκρη (οι ιδιοκτήτες έμεναν κυρίως στο ισόγειο) και στον όροφο δημιουργούνται μεγάλοι και άνετοι χώροι, όπως η σάλα και το κελάρι, με σκοπό να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της σηροτροφίας. Ανάμεσα στα «μπιτσικλίκια» της πόλης υπάρχει και το ανακαινισμένο κουκουλόσπιτο των αδελφών Καλέση του1850, το οποίο μέχρι το 1975 λειτουργούσε ως κουκουλόσπιτο. Πλησιάζοντας, οι πρώτες επιγραφές από βιοτεχνίες και οικοτεχνίες που λειτουργούν στην περιοχή προετοιμάζουν για τη γνωριμία με την πόλη του μεταξιού. Η μισογκρεμισμένη καμινάδα του εργοστασίου Τζιβρέ στην είσοδο του Σουφλίου, με ύψος 35 μ., που κάπνιζε επί 60 χρόνια, έχει σταματήσει, ξυπνάει ωστόσο μνήμες από την εποχή που το μετάξι πρωταγωνιστούσε στη ζωή των κατοίκων. Το εγκαταλειμμένο εργοστάσιο ιδρύθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα.Το μετάξι και η επεξεργασία του συνδέθηκαν με τα όνειρα χιλιάδων κοριτσιών που δούλεψαν στο εργοστάσιο όλα αυτά τα χρόνια. Οι μηχανές στο εργοστάσιο του Τζιβρέ διατηρούνται. Σήμερα, το μετάξι που παράγεται στο Σουφλί θεωρείται κορυφαίο ως προς την ποιότητά του -καλύτερο ακόμη και από το κινεζικό- και οι προοπτικές που ανοίγονται για την περιοχή είναι σημαντικές, καθώς είναι η μοναδική στην Ελλάδα και στην Ευρώπη που ασχολείται με την εκτροφή μεταξοσκώληκα και την επεξεργασία του νήματος από το κουκούλι του.