Ευρωπαϊκές και ανατολίτικες εικόνες και μυρωδιές. Χριστιανοί και μουσουλμάνοι, εκκλησίες και τζαμιά, τενεκετζίδικα και πολυκαταστήματα, σύγχρονες πολυκατοικίες και τούρκικα χαμόσπιτα –όλα συνδυάζονται στην πρωτεύουσα της Ροδόπης. Η παλιά Γκουμουλτζίνα της περιόδου της τουρκοκρατίας, έγινε η Κομοτηνή των χιλιάδων φοιτητών, η πόλη που μέσα στην καρδιά της Θράκης προσφέρει νυχτερινή διασκέδαση και αγκαλιάζει τούρκικες και αρμένικες γειτονιές, σύγχρονα κτίρια και παλιά αρχοντικά σπίτια. Τα πρωινά στην παλιά αγορά είναι υπέροχα. Μυρίζει καβουρντισμένος καφές, σουτζούκ λουκούμ και ψημένο στραγάλι. Μαγαζάκια με όλων των ειδών τις πραμάτειες απλώνουν την πραμάτεια τους στα πλακόστρωτα. Η βόλτα στα στενά πίσω από την κεντρική οδό Ορφέως είναι απολαυστική. Τενεκετζίδικα, καφεκοπτεία, καφενεία, παλαιοπωλεία και καταστήματα με μοντέρνα ρούχα και εργόχειρα φτάνουν μέχρι την Δημοτική Αγορά, όπου μέσα στη στοά στήνουν τους πάγκους τους οι ψαράδες και οι οπωροπώλες. Η …καρδιά της παλιάς αγοράς χτυπά στην Ερμού όπου βρίσκεται το Γενί Τζαμί. Δίπλα του στέκεται ο Πύργος του Ρολογιού ο οποίος κτίστηκε την εποχή του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ, το 1884.
Στην πίσω πλευρά του τεμένους βρίσκεται η πλατεία του Ηφαίστου όπου λειτουργούν τα περίφημα τενεκετζίδικα της πόλης. Τα πλακόστρωτα σοκάκια -Σερρών, Λαχανά, Κοραή- είναι οι δρόμοι όπου θα δείτε εργαστήρια σουτζούκ λουκούμ, στραγαλάδικα καφεκοπτεία, καταστήματα εργόχειρων, παλαιοπωλεία κ.α. Ακολουθώντας την Φιλικής Εταιρείας θα έχετε στα δεξιά σας τη σκεπαστή Δημοτική Αγορά και αριστερά το πανέμορφο παλαιό τέμενος της πόλης, το Εσκί (παλαιό) Τζαμί. Εδώ θα βρείτε και το Ιμαρέτ, το πτωχοκομείο της Κομοτηνής στο οποίο στεγάζεται το εκκλησιαστικό μουσείο: Έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο και ιδρύθηκε από τον πορθητή της πόλης Γαζή Εβρενό πασά. Στη Σοφούλη βρίσκεται ο Μητροπολιτικός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου: κτίστηκε στα 1800 και έχει ανακηρυχθεί ιστορικό μνημείο. Κοντά στην εκκλησία υψώνεται και το βυζαντινό φρούριο κτισμένο τον 4ο αιώνα δίπλα στην αρχαία Εγνατία οδό. Από τους δεκαέξι πύργους που είχε σώζονται ελάχιστα ερείπια.
ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΤΖΑΜΙ
Μικρές, χρωματιστές ακτίνες φωτός τρυπώνουν από τα βιτρό. Τα λευκά κομπολόγια με τις 99 χάντρες είναι ακουμπισμένα στα μαλακά χαλιά. Το Εσκί Τζαμί είναι το μεγαλύτερο της Ροδόπης και το μοναδικό με δύο σερεφέδες (εξώστες από όπου καλεί τους πιστούς ο ιμάμης ή ο μουεζίνης) στον μιναρέ. Κτίστηκε το 1608 και στο εσωτερικό του υπάρχουν τα υπέροχα χαλιά τα οποία ήρθαν μετά από ειδική παραγγελία λόγω του μεγάλου μεγέθους, από την Προύσα της Τουρκίας. Οι τοιχογραφίες του μεγάλου τρούλου είναι έργα εξειδικευμένων ζωγράφων από την Κωνσταντινούπολη. Τα πλακάκια μεταφέρθηκαν από την Κιουτάχεια.
ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΗ
Η Βενιζέλου και η Ορφέως με τα καφέ και τα μοντέρνα μαγαζιά σφύζει από ζωή. Αξίζει, επίσης, ένας περίπατος στο καταπράσινο Άλσος της Αγίας Παρασκευής. Από εδώ μπορείτε να πάτε στην οδό Ζωίδη και την κάθετη σε αυτήν Αγίου Γεωργίου και να φτάσετε στο Λαογραφικό Μουσείο και την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με το πανύψηλο καμπαναριό, στον περίβολο του οποίου στεγάζεται και το Θρακικό Μουσείο Παιδείας. Σ’ αυτό το δρόμο βρίσκονται αρκετά νεοκλασικά, όπως τα κτίρια του Μορφωτικού Συλλόγου και εκείνο του Συλλόγου Σαρακατσάνων. Στην οδό Δημοκρατίας, πίσω από το άλσος, είναι ο επιβλητικός καθεδρικός ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Το πιο ενδιαφέρον νεοκλασικό κτίριο της πόλης είναι η Τσανάκλειος Σχολή μεταξύ των οδών Δημοκρίτου και Τσανακλή. Ανήκει στα κτίρια εκλεκτικιστικού ρυθμού.
