Εκείνο που ανέδειξε τη Σαμοθράκη και την έκανε πασίγνωστη στον αρχαίο κόσμο ήταν η μυστηριακή θρησκεία που είχε τις ρίζες της στα προελληνικά φύλα που κατοικούσαν το νησί. Η θρησκεία των Μεγάλων Θεών περιελάμβανε στο τελετουργικό της μυστήρια στα οποία οι μυημένοι κατατάσσονταν σε δύο βαθμούς, στους μύστες και τους επόπτες. Την προελληνική ομάδα θεοτήτων συμπληρώνει αργότερα μια δεύτερη που έχει την προέλευσή της στους Ελληνες αποίκους και η μύηση ήταν προσιτή σ’ όλα τα φύλλα και τις ηλικίες, καθώς και σε ελεύθερους και δούλους. Οι Κάβειροι, προς τιμή των οποίων γίνονταν τα εν λόγω Μυστήρια, θεωρούνταν «θεότητες» του πυρός. Στα Καβείρια της Σαμοθράκης η θεά Δήμητρα αποκαλούνταν Αξίερος, ο Αδης Αξιόκερσος, η Περσεφόνη Αξιόκερσα και ο Ερμής Κάσμιλος.

Info

Ο Ομηρος αποκαλεί τη Σαμοθρακη Ιερά Χώρα και Ζαθέη (σεπτή). Τα Καβείρεια μυστήρια στην αρχαιότητα τελούνταν κυρίως στην Σαμοθράκη αλλά και στη Λήμνο, την Ιμβρο, τη Μακεδονία, τη Βοιωτία.